Theo thống kê của Viện khoa học Kỹ thuật Nông – Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), trong số hơn 450.000 ha cà phê của khu vực Tây Nguyên hiện đã có hơn 120.000 ha bị già cỗi (hơn 20 năm tuổi), năng suất dưới 1,5tấn/ha. Dự tính, đến năm 2020, hơn 70% diện tích cà phê ở khu vực này cũng sẽ lâm vào tình trạng tương tự. Các diện tích cà phê ở đây đều có tuổi đời từ 20 -30 năm, mặc dù trong quá trình khai thác vẫn cho sản lượng quả, tuy nhiên hiện sản lượng và năng suất của diện tích cà phê này đang có dấu hiệu giảm dần theo từng niên vụ. Chính vì vậy, tái canh cà phê là nhu cầu cấp thiết trong đó nhiệm vụ sản xuất và Việc xác định và lựa chọn chủng loại giống cà phê chất lượng đưa vào tái canh phù hợp với đất đai, khí hậu, của địa phương là một trong những khâu quan trọng góp phần đẩy nhanh tiến độ và tăng hiệu quả của việc tái canh cà phê bền vững.
Từ năm 2016 -2017, dự án VnSAT đặc biệt quan tâm chú trọng đến công tác hỗ trợ các vườn ương giống đạt chuẩn. Dự án đã tiến hành: (i) Tập huấn về quy trình kỹ thuật nhân giống cà phê; (ii) Tập huấn về quy trình chứng nhận vườn ươm, giống đầu dòng; (iii) Hỗ trợ chứng nhận vườn ươm; (iv) Hỗ trợ nâng cấp vườn ươm (Nhà kính Israel, nhà lưới, hệ thống tưới tự động, nhà kho vật tư, máy móc thiết bị phục vụ nhân giống cà phê….; (v) Hỗ trợ nâng cấp vườn giống đầu dòng; (vi) Giám sát và quản lý bệnh vườn ươm giống.
Đến nay, toàn dự án Chuyển đổi Nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT) đã công nhận 41 vườn ươm đạt chuẩn ( Đắk Lắk 12; Đắk Nông 9; Lâm Đồng 11; Gia Lai 7; Kon Tum 2). Có 33 vườn ươm đã được chấp thuận nâng cấp (Đắk Lắk 10; Đắk Nông 9; Lâm Đồng 8 ; Gia Lai: 4; Kon Tum:2) tổng số cây giống thực sinh và cây chồi ghép đạt chuẩn cung cấp hàng năm là 8 triệu cây có thể cung cấp cho nhu cầu tái canh là 7.200 ha.
Bên cạnh các vườn ươm tư nhân được nâng cấp, dự án VnSAT đã hỗ trợ nâng cấp cho 8 vườn ươm thuộc nhà nước, với tổng số cây giống dự kiến cung cấp cho nhu cầu tái canh khoảng 3 triệu cây giống cà phê đạt chuẩn mỗi năm.
Vườn ươm cây giống nhà nước sau khi được nâng cấp bằng nguồn vốn hỗ trợ của
dự án VnSAT tại tỉnh Gia Lai
Vườn ươm cây giống trên thuộc Trung tâm Nghiên cứu giống cây trồng tỉnh Gia Lai đã có hơn 7 năm hoạt động, tuy nhiên theo thời gian đã bị xuống cấp. Dưới sự hỗ trợ đầu tư của dự án VnSAT vườn ươm của Trung tâm đã được nâng cấp các hạng mục chính như nhà kho, nhà lưới, sân phơi, vườn ươm, Tường rào xây kín. Ngoài ra dự án còn hỗ trợ xây lắp cho Trạm thực nghiệm IaKha thuộc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển cây hồ tiêu thuộc WASI như xây nhà xử lý đất với diện tích 540m2 , nâng cấp mở rộng 1.652m2 vườn ươm với hệ thống cấp nước đầy đủ, cải tạo giếng đào với chiều sâu lên đến 30m để cung cấp nước sạch phục vụ nước tưới cho việc ươm cây giống.
Hiện nay nguồn giống hiện tại của vườn ươm này cũng như tất cả các vườn ươm tham gia dự án đều có hóa đơn mua bán hạt giống với viện WASI, chịu giám sát kỹ thuật chặt chẽ của dự án VnSAT, chi cục Trồng trọt và BVTV cũng như Trung Khảo kiểm nghiệm giống thuộc Cục Trồng trọt – Bộ Nông nghiệp.
Ông Cao Thanh Sơn, Phó giám đốc phụ trách Hợp phần cà phê của Dự án VnSAT cho biết: “Nguồn giống được cung cấp từ Trung tâm giống đầu ngành của tỉnh Gia Lai sau khi được nâng cấp từ nguồn vốn của dự án VnSAT là một mô hình cần được nhân rộng và phát triển, bà con nông dân trên địa bàn tỉnh Gia Lai có điều kiện tiếp cận nguồn giống đảm bảo chất lượng với giá thành rẻ.”
Trong năm 2018, các tỉnh Tây Nguyên tiếp tục lựa chọn và công nhận vườn ươm đạt chuẩn theo Quyết định số 4510/QĐ-BNN-TTr ngày 01/11/2016 của Bộ Nông nghiệp và PTNT và dự án VnSAT sẽ tiếp tục hỗ trợ xây dựng và nâng cấp các vườn ươm nhà nước và tư nhân đạt chuẩn. Từ đó, người nông dân có cơ hội tiếp cận và yên tâm sử dụng nguồn giống đạt chuẩn từ các vườn ươm do dự án VnSAT hỗ trợ./.
